ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Με την συμμετοχή περισσότερων από εξήντα (60) συμπολιτών μας, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 21 Μαΐου 2017 περίπατος - περιήγηση στην κυπαρισσένια αλέα του Α΄ Νεκροταφείου Πατρών (Γειτονιά των Αγγέλων), που διοργάνωσε η Ομάδα Εθελοντισμού και Ενεργοποίησης Patrinistas, με τη συνδρομή της καθηγήτριας - συγγραφέα Γιώτας Καΐκα - Μαντανίκα. Μια άκρως ενδιαφέρουσα - λεπτομερής - ενημερωτική περιήγηση, που είχε διάρκεια μεγαλύτερη από 3 ώρες και κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων από την αρχή μέχρι το τέλος.
Ένας υπέροχος περίπατος στην κυπαρισσένια αλέα του Α’ Νεκροταφείου Πατρών και πέριξ ..... που η αίσθηση απομόνωσης στην γαλήνη και την ηρεμία του νεκροταφείου, μας έκανε να νιώθουμε ότι περπατούσαμε στην εξοχή περιεργαζόμενοι ότι βλέπαμε τριγύρω μας. Το Α' Νεκροταφείο έχει μια ιστορία άγνωστη στους Πατρινούς, που ταυτίζεται όμως με την ίδια την ιστορία της πόλης. Η κυρία Καΐκα-Μαντανίκα ερευνώντας, πριν μια δεκαετία περίπου, τους αρχικούς κατόχους των τάφων της “κυπαρισσένιας αλέας” ανακάλυψε ότι τα ονόματα των κατόχων , ταυτίζονταν με τα ονόματα πρώην μετόχων του Δημοτικού Θεάτρου Απόλλων. Είναι τα ίδια σχεδόν ονόματα που βλέπουμε στους τάφους της “Α’ Τάξης” του νεκροταφείου. Μας εξήγησε πως μέσα από τα μνήματα μπορεί κανείς να διαβάσει την ιστορία, τη γλώσσα, την κοινωνία και τις πολιτιστικές εκφράσεις των ανθρώπων και πως μελετώντας μια “γειτονιά” του νεκροταφείου καταλαβαίνει κανείς ότι κάποιοι φρόντισαν να έχουν και μετά θάνατον τις παρέες που είχαν όταν ήταν και εν ζωή, όταν έχτιζαν τα νεοκλασικά τους στο κέντρο της πόλης, οργάνωναν τις επιχειρήσεις τους και συγγένευαν με γάμους, μεταξύ τους.
Η Οικογένεια Κόλλα έχει τους τάφους της στη δυτική πλευρά της κυπαρισσένια αλέας. Ο τάφος της οικογένειας του εμποροτραπεζίτη Μ. Κόλλα είναι το σημαντικότερο ναϊσκόμορφο μνημείο του νεκροταφείου. Συγκρίνεται με τον τάφο του Κούπα στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών, έργο Φιλιππότη. Σχεδόν όλοι οι τάφοι που βρίσκονται στην Α΄ τάξη στο αρχείο του νεκροταφείου ανήκουν σε πρόσωπα που έχουν σχέση με το εμπόριο και άλλες τραπεζικές δραστηριότητες ή είναι κτηματίες.
Περιδιαβαίνοντας το νεκροταφείο της Πάτρας θα αντιληφθεί κανείς την διαφορά ανάμεσα στα δύο διαφορετικά δόγματα. Το Ορθόδοξο και το Προτεσταντικό που κυριαρχεί η απλότητα. Δεν υπάρχουν μεγάλα ταφικά μνημεία, ούτε εκφράζεται καμία αγωνία των ξένων αστών να δείξουν στον κόσμο ποιοι ήταν, σε αντίθεση με τους ντόπιους αστούς. Την τελευταία τους κατοικία τη θέλουν απλή. Από την άλλη μεριά, οι ορθόδοξοι νιώθουν συνεχιστές των αρχαίων Ελλήνων και των βυζαντινών.
Οι συμβολισμοί που θα αντιληφθεί κανείς είναι αρκετοί. Είτε με το “Πενθούν Πνεύμα” που πρόκειται για έναν φτερωτό ερωτιδέα που κρατά ανάποδα τη δάδα της ζωής η οποία έχει σβήσει, είτε με τη “Πενθούσα Μούσα” που πρόκειται για μια πεπλοφόρο κόρη η οποία μπορεί να κρατάει πυρσό, να ακουμπά σε τεφροδόχη ή να την αγκαλιάζει θρηνώντας. Οι χιαστοί πυρσοί συμβολίζουν το σβήσιμο της ζωής, και πολλές φορές τους συναντάμε αναποδογυρισμένους στολίζοντας το πρόσθιο ή το πίσω μέρος της επιτάφιας στήλης. Το αναμμένο λυχνάρι, ένδειξη της ανάμνησης που καίει, η πεταλούδα αναπαριστά την ψυχή, οι “παπαρούνες τον αιώνιο ύπνο και ακόμα πιο σπάνια εμφανίζεται η “κουκουβάγια” ως σύμβολο σοφίας που αναφέρεται στο επάγγελμα του νεκρού όπως κράνη μέσα σε δάφνες, κανόνια, παράσημα και άγκυρες με σταυρούς. Το “στεφάνι” το βλέπουμε να στολίζει σταυρούς και ταφόπλακες, είτε σε σύνθεση, να το κρατάει η πεπλοφόρος φόρη ή ο άγγελος. Αυτό έρχεται από την αρχαιότητα αφού σε όλους τους νεκρούς αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι φορούσαν στεφάνι ασφοδέλων που ήταν σύμβολο θανάτου. Πολύ συχνά εμφανίζεται και η “τεφροδόχη” σε διάφορες παραλλαγές και μεγέθη, ομοίωμα του αγγείου όπου κατά την αρχαιότητα τοποθετούσαν την τέφρα του νεκρού και συμβολίζει βέβαια τον θάνατο. Ενώ στον χριστιανικό ορθόδοξο κόσμο δεν έχουμε καύση νεκρού, την τεφροδόχη την συναντάμε με ένα νόημα καθαρά συμβολικό επηρεασμένο από τον δυτικό κόσμο αλλά και την αρχαία Ελλάδα. Σπανίζουν οι γρύπες που η μικτή μορφή τους δίνει την έκφραση των τριών σφαιρών του κόσμου, της ουράνιας, της επίγειας και της υποχθόνιας, με το αετίσιο του κεφάλι, το λιονταρίσιο σώμα και την φιδίσια ουρά, συμβόλιζε δε και την ισχύ. Γενικά παρατηρούμε μια αρχαιοπληξία της ελληνικής κοινωνίας. Επίσης παρατηρούμε πως ενώ η ταφή γίνεται δύο μέτρα κάτω από την γη και με δεκάδες κιλά χώματος να σκεπάζουν την σωρό, τα περισσότερα στοιχεία “δείχνουν” τον ουρανό. Οι λογχωτές σιδεριές, οι επιτύμβιες στήλες και τα λυγερόκορμα κυπαρίσσια δείχνουν τον ουρανό, με την βροχή να έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση όπως και τα δάκρυα όσων θρήνησαν σε αυτό το χώρο.
Οι αστοί - ευεργέτες της Πάτρας επιδιώκοντας την μετά θάνατον αναγνώριση έφτασαν ενδεχομένως σε μια ανυπέρθετη αλαζονεία και απληστία. Όμως οι ευεργέτες αυτοί δεν θα ήταν τίποτα χωρίς την εργασία όλων αυτών των “μικρών” ανθρώπων που είναι θαμμένοι μακριά από την κυπαρισσένια αλέα, είτε σε απλοϊκούς τάφους είτε σε κενοτάφια.
Με την σταφιδική κρίση, η αγορά σταφίδας που τότε αποτελούσε το 50% εξαγωγικού εμπορίου της Ελλάδας και της επέτρεπε να συμμετέχει στη διεθνή οικονομία με την σταφίδα «ως η Βραζιλία με τον καφέν» κατά Ζολώτα, αρχίζει να φθίνει και η άρχουσα τάξη που βασίζονταν σε αυτή να χάνει σιγά σιγά την αίγλη της. Το 1922 η μικρασιατική καταστροφή έρχεται να αλλάξει άρδην τα πράγματα και να σβήνει κάθε απόχρωση της Μπελ Επόκ από την αστική ζωή της Πάτρας.
Ο περίπατος μας στην κυπαρισσένια αλέα του Α’ Νεκροταφείου Πατρών και πέριξ ήταν ένα ταξίδι στην κοσμοπολίτικη Πάτρα της Μπελ Επόκ. Μετά από τόσα χρόνια, μάλλον έχουν ξεχαστεί οι ιστορίες της παλιάς πόλης της Πάτρας όμως στο Α’ Νεκροταφείο παραμένουν αρκετά αξιοθαύμαστα μνημεία, που όσοι τα έφτιαξαν ενδεχομένως από ματαιοδοξία, τώρα μας αποκαλύπτουν όσα δεν ξέραμε για τον τόπο που ζούμε.
Ευχαριστούμε θερμά την Κα Γιώτα Καΐκα - Μαντανίκα, για την ανιδιοτελή συνδρομή της και την υπέροχη - άκρως ενδιαφέρουσα - εκπαιδευτική ξενάγηση που μας πρόσφερε , τον Κο Αντώνιο Γρίμα της Καθολικής Εκκλησίας , για την μεσολάβηση στην πραγματοποίηση της ξενάγησης και τους συμμετέχοντες Συμπολίτες μας, για την ανταπόκριση τους, που ξεπέρασε κάθε προσδοκία μας.
Φωτογραφίες από την περιήγηση ΕΔΩ , ΕΔΩ και ΕΔΩ .
Πληροφορίες - Πηγή : Λεύκωμα Γιώτας Καΐκα - Μαντανίκα “Ἡ ἀστικὴ τάξη στὴ γειτονιὰ τῶν αγγέλων Πάτρα: Α’ Νεκροταφείο (1880 – 1920)” εκδόσεις Πικραμένος και POPAGANDA.
Με την συμμετοχή περισσότερων από εξήντα (60) συμπολιτών μας, πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 21 Μαΐου 2017 περίπατος - περιήγηση στην κυπαρισσένια αλέα του Α΄ Νεκροταφείου Πατρών (Γειτονιά των Αγγέλων), που διοργάνωσε η Ομάδα Εθελοντισμού και Ενεργοποίησης Patrinistas, με τη συνδρομή της καθηγήτριας - συγγραφέα Γιώτας Καΐκα - Μαντανίκα. Μια άκρως ενδιαφέρουσα - λεπτομερής - ενημερωτική περιήγηση, που είχε διάρκεια μεγαλύτερη από 3 ώρες και κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων από την αρχή μέχρι το τέλος.
Ένας υπέροχος περίπατος στην κυπαρισσένια αλέα του Α’ Νεκροταφείου Πατρών και πέριξ ..... που η αίσθηση απομόνωσης στην γαλήνη και την ηρεμία του νεκροταφείου, μας έκανε να νιώθουμε ότι περπατούσαμε στην εξοχή περιεργαζόμενοι ότι βλέπαμε τριγύρω μας. Το Α' Νεκροταφείο έχει μια ιστορία άγνωστη στους Πατρινούς, που ταυτίζεται όμως με την ίδια την ιστορία της πόλης. Η κυρία Καΐκα-Μαντανίκα ερευνώντας, πριν μια δεκαετία περίπου, τους αρχικούς κατόχους των τάφων της “κυπαρισσένιας αλέας” ανακάλυψε ότι τα ονόματα των κατόχων , ταυτίζονταν με τα ονόματα πρώην μετόχων του Δημοτικού Θεάτρου Απόλλων. Είναι τα ίδια σχεδόν ονόματα που βλέπουμε στους τάφους της “Α’ Τάξης” του νεκροταφείου. Μας εξήγησε πως μέσα από τα μνήματα μπορεί κανείς να διαβάσει την ιστορία, τη γλώσσα, την κοινωνία και τις πολιτιστικές εκφράσεις των ανθρώπων και πως μελετώντας μια “γειτονιά” του νεκροταφείου καταλαβαίνει κανείς ότι κάποιοι φρόντισαν να έχουν και μετά θάνατον τις παρέες που είχαν όταν ήταν και εν ζωή, όταν έχτιζαν τα νεοκλασικά τους στο κέντρο της πόλης, οργάνωναν τις επιχειρήσεις τους και συγγένευαν με γάμους, μεταξύ τους.
Η Οικογένεια Κόλλα έχει τους τάφους της στη δυτική πλευρά της κυπαρισσένια αλέας. Ο τάφος της οικογένειας του εμποροτραπεζίτη Μ. Κόλλα είναι το σημαντικότερο ναϊσκόμορφο μνημείο του νεκροταφείου. Συγκρίνεται με τον τάφο του Κούπα στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών, έργο Φιλιππότη. Σχεδόν όλοι οι τάφοι που βρίσκονται στην Α΄ τάξη στο αρχείο του νεκροταφείου ανήκουν σε πρόσωπα που έχουν σχέση με το εμπόριο και άλλες τραπεζικές δραστηριότητες ή είναι κτηματίες.
Περιδιαβαίνοντας το νεκροταφείο της Πάτρας θα αντιληφθεί κανείς την διαφορά ανάμεσα στα δύο διαφορετικά δόγματα. Το Ορθόδοξο και το Προτεσταντικό που κυριαρχεί η απλότητα. Δεν υπάρχουν μεγάλα ταφικά μνημεία, ούτε εκφράζεται καμία αγωνία των ξένων αστών να δείξουν στον κόσμο ποιοι ήταν, σε αντίθεση με τους ντόπιους αστούς. Την τελευταία τους κατοικία τη θέλουν απλή. Από την άλλη μεριά, οι ορθόδοξοι νιώθουν συνεχιστές των αρχαίων Ελλήνων και των βυζαντινών.
Οι συμβολισμοί που θα αντιληφθεί κανείς είναι αρκετοί. Είτε με το “Πενθούν Πνεύμα” που πρόκειται για έναν φτερωτό ερωτιδέα που κρατά ανάποδα τη δάδα της ζωής η οποία έχει σβήσει, είτε με τη “Πενθούσα Μούσα” που πρόκειται για μια πεπλοφόρο κόρη η οποία μπορεί να κρατάει πυρσό, να ακουμπά σε τεφροδόχη ή να την αγκαλιάζει θρηνώντας. Οι χιαστοί πυρσοί συμβολίζουν το σβήσιμο της ζωής, και πολλές φορές τους συναντάμε αναποδογυρισμένους στολίζοντας το πρόσθιο ή το πίσω μέρος της επιτάφιας στήλης. Το αναμμένο λυχνάρι, ένδειξη της ανάμνησης που καίει, η πεταλούδα αναπαριστά την ψυχή, οι “παπαρούνες τον αιώνιο ύπνο και ακόμα πιο σπάνια εμφανίζεται η “κουκουβάγια” ως σύμβολο σοφίας που αναφέρεται στο επάγγελμα του νεκρού όπως κράνη μέσα σε δάφνες, κανόνια, παράσημα και άγκυρες με σταυρούς. Το “στεφάνι” το βλέπουμε να στολίζει σταυρούς και ταφόπλακες, είτε σε σύνθεση, να το κρατάει η πεπλοφόρος φόρη ή ο άγγελος. Αυτό έρχεται από την αρχαιότητα αφού σε όλους τους νεκρούς αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι φορούσαν στεφάνι ασφοδέλων που ήταν σύμβολο θανάτου. Πολύ συχνά εμφανίζεται και η “τεφροδόχη” σε διάφορες παραλλαγές και μεγέθη, ομοίωμα του αγγείου όπου κατά την αρχαιότητα τοποθετούσαν την τέφρα του νεκρού και συμβολίζει βέβαια τον θάνατο. Ενώ στον χριστιανικό ορθόδοξο κόσμο δεν έχουμε καύση νεκρού, την τεφροδόχη την συναντάμε με ένα νόημα καθαρά συμβολικό επηρεασμένο από τον δυτικό κόσμο αλλά και την αρχαία Ελλάδα. Σπανίζουν οι γρύπες που η μικτή μορφή τους δίνει την έκφραση των τριών σφαιρών του κόσμου, της ουράνιας, της επίγειας και της υποχθόνιας, με το αετίσιο του κεφάλι, το λιονταρίσιο σώμα και την φιδίσια ουρά, συμβόλιζε δε και την ισχύ. Γενικά παρατηρούμε μια αρχαιοπληξία της ελληνικής κοινωνίας. Επίσης παρατηρούμε πως ενώ η ταφή γίνεται δύο μέτρα κάτω από την γη και με δεκάδες κιλά χώματος να σκεπάζουν την σωρό, τα περισσότερα στοιχεία “δείχνουν” τον ουρανό. Οι λογχωτές σιδεριές, οι επιτύμβιες στήλες και τα λυγερόκορμα κυπαρίσσια δείχνουν τον ουρανό, με την βροχή να έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση όπως και τα δάκρυα όσων θρήνησαν σε αυτό το χώρο.
Οι αστοί - ευεργέτες της Πάτρας επιδιώκοντας την μετά θάνατον αναγνώριση έφτασαν ενδεχομένως σε μια ανυπέρθετη αλαζονεία και απληστία. Όμως οι ευεργέτες αυτοί δεν θα ήταν τίποτα χωρίς την εργασία όλων αυτών των “μικρών” ανθρώπων που είναι θαμμένοι μακριά από την κυπαρισσένια αλέα, είτε σε απλοϊκούς τάφους είτε σε κενοτάφια.
Με την σταφιδική κρίση, η αγορά σταφίδας που τότε αποτελούσε το 50% εξαγωγικού εμπορίου της Ελλάδας και της επέτρεπε να συμμετέχει στη διεθνή οικονομία με την σταφίδα «ως η Βραζιλία με τον καφέν» κατά Ζολώτα, αρχίζει να φθίνει και η άρχουσα τάξη που βασίζονταν σε αυτή να χάνει σιγά σιγά την αίγλη της. Το 1922 η μικρασιατική καταστροφή έρχεται να αλλάξει άρδην τα πράγματα και να σβήνει κάθε απόχρωση της Μπελ Επόκ από την αστική ζωή της Πάτρας.
Ο περίπατος μας στην κυπαρισσένια αλέα του Α’ Νεκροταφείου Πατρών και πέριξ ήταν ένα ταξίδι στην κοσμοπολίτικη Πάτρα της Μπελ Επόκ. Μετά από τόσα χρόνια, μάλλον έχουν ξεχαστεί οι ιστορίες της παλιάς πόλης της Πάτρας όμως στο Α’ Νεκροταφείο παραμένουν αρκετά αξιοθαύμαστα μνημεία, που όσοι τα έφτιαξαν ενδεχομένως από ματαιοδοξία, τώρα μας αποκαλύπτουν όσα δεν ξέραμε για τον τόπο που ζούμε.
Ευχαριστούμε θερμά την Κα Γιώτα Καΐκα - Μαντανίκα, για την ανιδιοτελή συνδρομή της και την υπέροχη - άκρως ενδιαφέρουσα - εκπαιδευτική ξενάγηση που μας πρόσφερε , τον Κο Αντώνιο Γρίμα της Καθολικής Εκκλησίας , για την μεσολάβηση στην πραγματοποίηση της ξενάγησης και τους συμμετέχοντες Συμπολίτες μας, για την ανταπόκριση τους, που ξεπέρασε κάθε προσδοκία μας.
Φωτογραφίες από την περιήγηση ΕΔΩ , ΕΔΩ και ΕΔΩ .
Πληροφορίες - Πηγή : Λεύκωμα Γιώτας Καΐκα - Μαντανίκα “Ἡ ἀστικὴ τάξη στὴ γειτονιὰ τῶν αγγέλων Πάτρα: Α’ Νεκροταφείο (1880 – 1920)” εκδόσεις Πικραμένος και POPAGANDA.
